Nod y Prosiect Rheoli Glaswellt Gwartheg Eidion yw tyfu mwy o laswellt ar y fferm a gwella’i ansawdd yn ogystal â’r modd y caiff ei ddefnyddio gan y gwartheg eidion
Drwy ddarparu i stoc laswellt o’r ansawdd gorau yn gyson drwy gydol y tymor pori, mae modd cael y cyfraddau tyfu gorau ar gyfer anifeiliaid sy’n pori o bob oedran. Dylai pori cylchdro i grwpiau gwahanol o wartheg alluogi ffermwyr i gael mwy o laswellt yn yr hydref. Bydd hyn yn ymestyn y tymor pori ac yn golygu bod glaswellt ar gael yn y gaeaf fel bod modd troi’r anifeiliaid allan yn gynnar ym mis Chwefror. Mae’r prosiect hwn yn cael ei gynnal ar Fferm Cilrhue, Boncath, Gogledd Sir Benfro, sy’n eiddo i Mrs BH Davies a’i meibion John ac Edward Davies, a nhw hefyd sy’n rheoli’r fferm. Maen nhw’n awyddus i weld faint o gostau y gellir eu harbed wrth fagu stoc hyd at y cyfnod pesgi gyda’r system hon, a gweld pa gyfraddau tyfu sy’n bosib.
Mae’r fferm yn ymestyn dros 214 erw o dir y maen nhw’n berchen arno, ynghyd â 93 erw o dir ychwanegol sy’n cael ei rentu fesul blwyddyn. Glaswellt sydd ar y fferm yn bennaf gyda thua 20 erw o gnwd cyfan yn cael ei dyfu yn yr haf ac yn cael ei hadu ar gyfer rêp er mwyn cadw gwartheg allan arno dros y gaeaf. Mae hyn hefyd yn ffurfio rhan o bolisi ail-hadu’r fferm. Maent yn cadw tua 600 o wartheg a lloi o wahanol oedrannau. Mae’r system ffermio yn golygu prynu lloi 7-10 diwrnod oed oddi ar ffermydd llaeth lleol, eu magu ar ddiet glaswellt/porthiant nes eu bod yn tua 24 mis oed a’u pesgi ar ddiet silwair glaswellt / cnwd cyfan / dwysfwyd i fynd yn syth i’w lladd. Mae’r stoc yn cael eu prynu mewn sypiau yn y gwanwyn a’r hydref ac maent yn cynnwys tri phrif fath o fridiau, sef croesfridiau gwartheg Henffordd, Ffriesian a Byrgorn Llaeth. Arferai’r stoc gael eu pori mewn grwpiau bach ar draws y fferm gyda thua 150 o’r gwartheg ‘mawr’ yn cael eu cadw mewn siediau â chiwbiclau a llawr slatiog a’u pesgi ar y cymysgedd silwair / cnwd cyfan / dwysfwyd. Mae tua 100 yn cael eu gaeafu allan ar rêp a byrnau silwair.
Ar gyfer y prosiect, mae tyfiant a maint y glaswellt yn cael eu mesur bob pythefnos (bob wythnos ym mis Mai) er mwyn cael gwybod faint mae’r glaswellt yn ei dyfu ac i ba badogau y dylid troi’r stoc. Gyda’r wybodaeth hon, gallwn hefyd gynllunio pa badogau sydd angen eu neilltuo ar gyfer silwair gan eu bod yn rhy gryf i’w pori, heb wneud y glaswellt yn brin! Yn ogystal â mesur twf a maint y glaswellt, cymerwyd hefyd samplau glaswellt bob mis i fonitro beth yw ansawdd y glaswellt sy’n cael ei roi o flaen y stoc pori. Er mwyn monitro cyfraddau tyfu’r stoc, maent yn cael eu pwyso unwaith y mis. I gynorthwyo gyda’r dasg hon mae’r teulu wedi buddsoddi mewn system adnabod electronig (EID) sy’n gwneud y gwaith o gasglu’r wybodaeth hanfodol hon yn gymharol hawdd. Bydd y ddyfais hon yn lawrlwytho i liniadur/llechen lle caiff y cyfraddau tyfu eu cyfrifo, a gallwch weld unrhyw rai ‘sydd ddim yn ei gwneud hi’ er mwyn iddynt allu cael ychydig yn fwy o faldod!
Hyd yma, mae twf y glaswellt wedi bod yn debyg i flynyddoedd blaenorol yn lleol hyd at fis Mawrth. Fodd bynnag, ym mis Ebrill gwelwyd twf cyflym iawn o dros 30% yn fwy nag arfer, gyda ffigurau mis Mai hefyd yn uwch na’r arferol. Er mwyn ymdopi â’r twf da, o ganlyniad i fesur y padogau, mae rhai wedi cael eu neilltuo ar gyfer silwair ac ychwanegwyd rhagor o wartheg at rai grwpiau o wartheg er mwyn cynyddu’r galw ar ardaloedd poripenodol.
Mae’r llun uchod yn dangos enghraifft dda o’r gorchudd glaswellt cyn ac ar ôl pori. Cafodd y darn sydd newydd ei bori ei bori i lawr i 1585 kgDM/ha gyda’r gwartheg wedi ei bori’n lân heb fynd yn brin o laswellt. Mae’r glaswellt y maent ynddo yn awr yn 2900 kgDM/ha – mae bron yn union lle dylai fod i gael ei bori heb fod yn rhy gryf. Ar ôl pwyso’r gwartheg ddechrau mis Mehefin, gallwn weld amrywiaeth yn eu twf o 1 kg/dydd i hyd at ffigur syfrdanol o 2.5 kg/dydd, gyda ffigwr cyfartalog ar gyfer 300 o anifeiliaid (rhwng 7 a 25 mis oed) o 1.6kg/dydd. Y cynllun yw cynnal y cyfraddau tyfu hyn drwy gyfrwng dulliau rheoli glaswelltir ardderchog gydol y tymor ac ymhell i mewn i dymor yr hydref.
Adroddiad Hanner ffordd drwy’r Prosiect Rheoli Glaswellt Gwartheg Eidion
Adroddiad llawn Prosiect Rheoli Glaswellt Gwartheg Eidion
Cynhyrchu cymaint â phosibl o laswellt ar gyfer gwartheg
